Tüketim artan nüfus ile birlikte her geçen gün artarken, doğal kaynaklar da hızla tükeniyor. Üretmek için tüketmek gereken bu düzende, sürdürülebilir çözümler artık çok daha fazla önem taşıyor.
Geri dönüşüm konsepti, teoride tanıdık olduğumuz, pratikte ise hala eksiklerimiz olan bir konu. Ancak bugün, sürdürülebilir bir dünya ve yaşanılabilir bir gelecek için ileri dönüşüm konuşmaya başladık. Kullan-at mantığına dayalı düzenin, döngüsel bir sisteme dönüşebilmesi için geri dönüşümün ötesinde süreçlere ihtiyaç olduğu kesin. İleri dönüşüm, kullan-at alışkanlıklarını değiştiren, yaratıcılığın ön planda olduğu, dünyaya farklı gözle bakmayı sağlayan yöntemlerden biri. İleri dönüşüm bakış açısıyla hem bireysel hem de kurumsal ölçekte fark yaratmak mümkün.
Geri Dönüşüm ve İleri Dönüşüm
Geri dönüştürülebilecek malzemeler belli ve sürecin başarıyla tamamlanabilmesi için ayrıştırılması gerekiyor. İnsanın elindeki plastik şişeyi, geri dönüşüm kutusuna atması bile kendini iyi hissetmesine sebep oluyor. Ancak süreçle ilgili bilmediklerimiz, bildiklerimizden çok daha fazla. Neyi, hangi geri dönüşüm kutusuna atacağımızı bile bazen bilemiyoruz. Her ihtiyacımız olduğunda ise geri dönüşüm kutularına ulaşmak çok mümkün olamayabiliyor. Örneğin yol üstü aldığımız kahvenin bardağını geri dönüşüm kutusuna atıyoruz. Muhtemelen kendimizi sorumluluk sahibi, geleceği düşünen ve çevreci hissediyoruz. Ancak bardağın dış kısmı geri dönüştürülmeye uygun kâğıttan yapılırken, içinin bir plastik tabakası ile kaplı olduğunu bilemeyebiliyoruz. Üzerinde yiyecek artıkları bulunan herhangi bir plastik malzeme ise geri dönüştürülmeye uygun değil. Dolayısıyla plastik atıkların geri dönüşüm şansı olması için yıkamak gerekiyor. Cam ve metal ise defalarca geri dönüştürülebiliyor ve kalitesinden hiçbir şey kaybetmiyor.
Geri dönüşüm sürecinde, atıklar yeniden kullanılmak üzere parçalanıyor. Örneğin kağıt parçalanıp hamur haline getiriliyor, cam parçalanıp yeniden biçimlendirilmek üzere eritiliyor. Ancak geri dönüştürülmüş malzeme, malzemenin ilk hali kadar değerli ve kaliteli olmuyor.
İleri dönüşüm ise atığın bir malzeme olarak görüldüğü yaratıcı bir süreç. İleri dönüşüm, geri dönüşümden farklı olarak eski ürünlerin değiştirildiği ve yeni bir ürüne dönüştürülüp ikinci bir ömür kazandığı çeşitli süreçleri temsil ediyor. Bugün en basit haliyle “kendin yap” (DIY) projelerinde karşımıza çıkıyor. Evdeki her şeyi dönüştürmek, güzelleştirmek ve daha kullanışlı hale getirmek bu projelerin temel amacı. Eski kıyafetlere, uzun süredir kullanılmayan kavanozlara, biriken metal kapaklara, şişelere ve aslında akla gelebilecek çöp olmak üzere olan her şeye başka bir gözle bakılıyor. İleri dönüşüm kültürü hali hazırda kullanılmış malzemelerin, bileşenlerin ve ürünlerin atık olmasını engelleyip, ömürlerini uzatarak karbon emisyonlarının azaltılmasına da katkıda bulunuyor.
İleri dönüşümün daha büyük ölçekteki uygulamaları ise sürdürülebilir bir gelecek için son derece gerekli. Yiyecek atıkları, kahve posası, tarımsal atıklar, hatta eski kaykaylar ve aklınıza gelebilecek her şey ticari olarak değerli bir hale getirilebiliyor. Dolayısıyla malzemenin ömrü uzamış oluyor ve hem atık oluşumu hem de tüketim azalıyor.
Neler oluyor?
Bugün artık çok daha az tüketerek üreten, bunu yaparken estetikten taviz vermeyen, hem kullanışlı hem de yenilikçi tasarım ve fikirler var. Özellikle son dönemde sayıları giderek artan girişimler ile atık olabilecek birçok malzemeye ikinci bir şans veriliyor. İlham ve fikir için birkaç örnek verelim:
Darwin’s Botanicals, meyve kabuklarını, çiçekleri, yaprakları ve tohumları kumaşları renklendirmek için kullanıyor. Ortaya doğadan ilham alan saç tokası, fular ve papyon gibi ürünler çıkıyor. darwins.com.tr
Her tasarımıyla farkındalık yaratmak isteyen Máh-roc, hızlı modadan en uzak noktada kendini konumlandırıyor. Mah-roc’un İstanbul’daki atölyesinde istenmeyen kumaşlara ikinci bir şans veriliyor. mahroc.com
Ottan Studio, son kullanma tarihi geçmiş bakliyatlar, meyve kabukları, yaprak, çimen gibi organik atıklardan iç mimari ve endüstriyel tasarım alanlarında kullanılabilecek ileri dönüşüm malzemeler üretiyor. ottanstudio.com
Bugüne kadar 5.4 milyon tek kullanımlık kağıt bardağı geri kazandıran, bu bardakların geri dönüştürülmesiyle üretilmiş Döngüsel Kupa (Circular & Co.), on yıl kullanıldıktan sonra yeni bir Döngüsel Kupa olmak üzere geri dönüşüme gidiyor. circularandco.com.tr
Daha az tüketmek, kullanılmış malzemeleri işlevsel ürünlerine dönüştürmek, döngüsel bir sisteme katkıda bulunmak, çevremizdeki kaynaklara yaratıcı bir bakış açısıyla yaklaşmak bugün artık hepimizin elinde.