Birbirinden lezzetli, şifalı, emek dolu ürünlerin arkasında kadınlar var.
Zonguldak’ta organik sebze ve meyve üreten Fatma Abla, her hafta İstanbul’a, %100 Ekolojik Pazar’da taptaze otlar, sebzeler satıyor. Kışın konuştuğumuzda, pazar karantina boyunca mecburen Çarşamba gününe alınınca ne kadar bocaladıklarını anlatıyordu. “Hafta sonu gibi kalabalık olmuyor, tezgahtaki malların yarısı elimizde kalıyor” diyordu. Bugünlerde ise pazarın yasakların kaldırılmasıyla birlikte eskisi gibi hafta sonuna alınması tüm üreticileri mutlu ediyor.
Onlarca köyden onlarca kadın üreticiyi destekleyen Alâ Dükkan’ın kurucusu Ahsen Toktay’la konuşuyorum. Pandemi döneminde doğal gıdaya ilginin artmasının ve dijital alt yapılarının hazır olmasının artılarını yaşadıklarını söylüyor. Üstelik müthiş bir haber de veriyor. Alâ Dükkan olarak Avrupa Birliği’nin bir projesine dahil olmuşlar ve üreticilerine plastiksiz tarım eğitimlerine başlıyorlar. Tarladan paketlemeye tamamen doğal ve plastiksiz tarım eğitimine tüm üreticilerin online bağlanabilmeleri için alt yapı hazırlıkları içindeler. Gıdaya Saygı bölümlerinde konuştuğumuz Boğatepe Çevre ve Yaşam Derneği Başkanı Zümran Ömür ise eko-turizm ile köyde bir sene önce otuz bin kişiyi ağırladıklarını, geçen sene ise bu sayının sıfıra inmesiyle özellikle köydeki kadınların ekonomisinin olumsuz yönde etkilendiğini anlatıyor. Üretimi sorunca, “Pandemi de olsa peynir üretiminden vazgeçmedik” diyor. Ancak kargo sayılarında belirgin bir düşüş yaşamışlar.
Ruhun Doysun’da yıllardır danıştığımız, başvurduğumuz kadın üreticiler var. Her biri ilham ve ümit veren hikayelerle dolu. Birbirinden güç alan, birbirine güç veren, birleştiren, destekleyen, kucaklayan hikayelerle… Divle Obruk peynirinden nefis kuru meyvelere, özellikle kadınların ürettikleri ürünleri bulabileceğimiz, onlarca köyden onlarca kadın üreticiyi destekleyen Alâ Dükkan; Kuşadası’nda sadece kadınların çalıştığı Türkiye’nin ilk organik çiftliği Değirmen Çiftliği; tarhanasının, eriştesinin peşinden gittiğimiz Devrek Güneşi Kooperatifi; GAP bölgesindeki kadınları kalkındırma projesi ÇATOM; Muğla’nın bir köyünde Elibelinde tarlalarında yerli kuşkonmaz üreten Aslı Aksoy; %100 Ekolojik Pazar’daki Fatma Abla, Hacer Anne, yıllar içinde ziyaret ettiğimiz, konuştuğumuz kadın üreticiler arasındalar. Gelenekseli sürdürenlerden yeniliğin peşinden gidenlere, kadın üreticilerin sayılarının her geçen gün artmasını ve değerlerinin daha da iyi bilinmesini umuyoruz.
Kökleri eskilere dayanan ama pandemi döneminde ortaya çıkan bir yeni oluşum da kadinureticiden.com. Türkiye’nin dört bir köşesindeki kadınların ürünlerine ulaşabileceğimiz bir web sitesi ve kadınları güçlendirme platformu. Bu oluşumun nasıl doğduğunu, işlediğini ve kadın üreticilere neler sağladığını bizzat proje danışmanı, akademisyen Kübra Sultan Yüzüncüyıl’dan dinledik. Kübra Yüzüncüyıl, ODTÜ Gıda Mühendisliği mezunu, Galatasaray Üniversitesi’nde doktorası devam ediyor. Sakarya Üniversitesi’nde de araştırma görevlisi olarak görev yapıyor.
RD: Kadinureticiden.com nasıl doğdu ve neler amaçlıyor?
KY: Anadolu Kültür Sanat Yardımlaşma ve Kalkınma Derneği olarak 20 yılı aşkındır Anadolu’nun pek çok farklı yerinde projeler yürütüyoruz. Covid-19 salgını nedeniyle kapanan pazarlar, pazarlara yönelik düşen talep karşısında küçük ölçekli üretici kadınların oldukça dezavantajlı konuma sürüklendiğini gördük. Online alışveriş trendinin yükselmesi, kadınların internet okuryazarlığının bu trende uyum sağlayamaması gibi unsurlar söz konusu katkısız gıdaların dolaşıma girmesinin önünde engel oluşturuyordu. Öte yandan tüketiciyle buluşamayan bu ürünler, yine vurgulayalım, herhangi bir katkı maddesi içermediğinden uzun süre bekleyemezdi. Büyük bir gıda israfı gerçekleşebileceğini ön gördük. Sağlıklı beslenmeye yönelik talep artıyor fakat küçük ölçekli üretici kadınların tam da bu talebi karşılayacak olan ürünleri dolaşıma giremiyordu. Dernek başkanı, kendisi aslen eczacı olan Ömer Serdar Karaca bir akşam beni aradı. Bu ürünleri kâr amacı gütmeden iyi gıdanın peşinde olan tüketicilerle buluşturma hayalini kurduğunu söyledi. Öyle heyecanlandım ki. Metalaşan gıda yerine, üreticiyle bağ kurmak demekti bu. Gıda aracılığıyla başka bir toplumsal ifade biçimi yakalayabilmekti. Proje yazıp fon bekleyecek vaktimiz yoktu. Kendi öz kaynaklarımızla en ivedi şekilde bu yola çıktık. Kapanan pazarların karşısına “Açık Pazar Hareketi”ni koyduk. Bu hareketin gerçekleştiği mecra ise “kadınureticiden.com” oldu. Ürünleri seçerken üreticiyle güven bağı kurmayı önceliyoruz. Toprağına, tohumuna sahip çıkan, iyi tarım uygulamalarıyla hayatta kalan üreticilerle sahada zaman geçiriyoruz. Ardından Açık Pazar’a bu ürünleri koyuyoruz. Şunu vurgulamak isterim ki, biz yalnızca bir yardımlaşma projesi değiliz. İyi ve lezzetli gıdalarla buluşmanın en kolay yollarından biriyiz aynı zamanda. Sürdürülebilirliğimizi ürünlerimizin lezzeti sağlıyor. Uzun vadede hedefimiz bir okul olmak. Kadınları her açıdan güçlendirmek istiyoruz.
Bugün mutfağımızda kullandığımız birçok lezzetli ve sağlıklı ürünün arkasında kadın üreticiler var. Onların üretmeye devam etmelerini sağlamak, sadece iyi ürünün sürdürülmesi için değil, aynı zamanda kadınları güçlendirmek için de gerekli. Bugüne kadar Ruhun Doysun’da yer verdiğimiz kadın üreticilere ve ürünlerine ulaşmak için en sevdiğimiz ürünlerini listeledik. Web sitelerinden kendilerine ulaşabilir, tüm ürünlerini keşfedebilirsiniz.
Köy sumağı, beyaz kiraz reçeli, karışık meyve kurusu, bulgur çeşitleri, Karaman Divle Obruk tulum peyniri, Karaman bastırık peyniri, küp erişte çeşitleri
Kuşkonmaz
Armut pekmezi, pancarlı erişte, domatesli biberli tarhana
Organik sertifikalı sızmalar, ekşiler, zeytinyağı, kuru meyveler, reçeller
Taş değirmen tahin, domates ve erik reçeli, Kaman cevizi, nohut kahvesi, karakovan balı, nar ekşisi, acılı un tarhanası